Sociale Integratie: creëer plekken waar mensen zich mee kunnen identificeren

Ontwikkelaars, gemeenten, beleggers, docenten en creatieven ontmoetten elkaar in het AM Huis in Utrecht voor de workshop op uitnodiging van Urban Landscape Institute Nederland (ULI NL) en gebieds- en vastgoedontwikkelaar AM. Onderwerp van gesprek: social integration in the city, een van de vijf thema's van het congres van ULI NL eind juni dit jaar. Doel van het gesprek: met elkaar van gedachten wisselen over sociale integratie en ieder zijn kijk op het onderwerp beluisteren.

Tijdens de workshop wisselden 14 professionals hun kennis en kunde uit over het onderwerp met vragen als: wat is sociale integratie eigenlijk, is het natuurlijk of juist niet? Welke factoren stimuleren sociale integratie en welke voorbeelden zijn er van geslaagde sociale integratie? Met het oog op de toekomst, waar in 2050 66% van de wereldbevolking in de stad zal wonen, is het belangrijk met elkaar in gesprek te gaan over de consequenties van deze ontwikkeling voor het leven in de stad. Hoe houden we de stad inclusief, een stad die met iedereen rekening houdt? Welke ingrediënten zijn er nodig om een stad te houden waar er voor iedereen plek is?

Is sociale integratie in de stad iets vanzelfsprekends?


De meeste aanwezigen vinden van niet. ‘Er zijn condities nodig om dat te laten gebeuren’ en ‘het is van belang oog te hebben voor mensen die verdreven worden, die buiten de groep geplaatst worden’. Een gemengde stad is geen vanzelfsprekendheid. Er is inzet nodig om verschillende groepen daarbinnen een plek te bieden. Zeker nu de stad booming is, zegt een ander. “Nog maar een paar jaar geleden, tijdens de crisis, hadden we dit gesprek niet gehad.” De druk op de woningmarkt is groot, waardoor mensen met een smalle beurs minder gemakkelijk de stad binnenkomen en de stad zich niet eigen kunnen maken. Dat betekent ook dat het van belang is verschillen te waarderen en het financieel mogelijk te maken dat mensen met weinig geld ook in de stad kunnen wonen en keuzevrijheid hebben. “De vraag is dan ook hoe onze stad van de toekomst er uit ziet en wie daarover beslist,” voegt een van de deelnemers toe.

Geluk

Geopperd wordt dat het voor een ieder van belang is gelukkig te kunnen zijn in de stad, een omgeving waar mensen niet bang voor elkaar hoeven zijn en die harmonieus is. Maar daar wordt tegenin gebracht dat geluk voor de een iets heel anders kan betekenen dan voor de ander. Bovendien is een wereld die volmaakt gelukkig is, ook een beetje een saaie wereld. “Het mag wel een beetje schuren.” Dit wordt door een van de aanwezigen samengevat als ‘de schoonheid van het imperfecte’. Een ander wijst echter op de toenemende inkomensverschillen binnen steden. Hij vraagt zich af waar de honger naar ‘meer’ eindigt, waar mensen nog gelukkig van worden. Wonen op een bepaalde plek in de stad lijkt steeds vaker een manier te zijn om de maatschappelijke status te laten zien aan de buitenwereld.

Exclusiviteit

Dat verschillen tussen mensen een meerwaarde hebben voor het leven in de stad, wordt door de aanwezigen gedeeld. De vraag is wel in hoeverre het van belang is dat mensen ook contact met elkaar maken. Zo geeft een van de deelnemers aan dat alleen al de aanwezigheid van mensen die er anders uitzien of zich anders gedragen een meerwaarde heeft. Een ander zegt dat anonimiteit een belangrijke kwaliteit van de stad is; stadsbewoners moeten ook op zichzelf kunnen zijn binnen het grotere geheel. Zo geldt dat ook voor groepen, merkt een van de deelnemers op: “enige exclusiviteit binnen een inclusieve stad moet mogelijk zijn. Exclusiviteit maakt een inclusieve stad mogelijk.” Daarmee wordt het belang van de aanwezigheid van andere groepen niet ontkend, maar moet het ook mogelijk zijn zich terug te trekken in een omgeving met gelijkgestemden. Het wordt juist van belang gevonden dat iedereen zich kan identificeren met de stad, of in ieder geval met specifieke plekken daarbinnen. Dat betekent een divers aanbod van voorzieningen en openbare plekken die mensen zich eigen kunnen maken.

Samen

Toch zijn er ook deelnemers die vinden dat wat meer moeite om elkaar te leren kennen, zinvol is. Al is het maar om vooroordelen tegen te gaan. “Enkele jaren geleden kocht ik een huis in Het Wilde Westen in Rotterdam en vroeg iemand of ik mijn buren al had ontmoet. Hij vroeg dat vanwege de sociale problemen waarom zij bekend stonden. Ze bleken niet perfect te zijn, maar ook heel aardige mensen.” Een ander noemt een vergelijkbaar voorbeeld over de bewoners van een groot complex met sociale huurwoningen. “Toen ik die mensen via de school van de kinderen beter leerde kennen, bleef er van mijn vooroordelen weinig over.” Een aanleiding hebben en zelf moeite doen om mensen met een andere achtergrond of leefwijze te leren kennen, maakt het gemakkelijker en plezieriger om samen in de stad te wonen. Genoemd wordt dat zelforganisatie in een wijk een vergelijkbare functie kan hebben. Daarnaast kunnen ontmoetingsplekken en openbare ruimte daarin eveneens een rol spelen. Dat zijn bij uitstek locaties waar ruimte voor spontaniteit en onbedoelde ontmoetingen kunnen plaatsvinden.

Inclusieve stad

Wat moet gebeuren om een meer inclusieve stad te organiseren? Gewezen wordt op de verantwoordelijkheid van de overheid, van gemeenten. “Een belangrijk punt is de uitvraag van gemeenten die een gebied willen ontwikkelen. Het is van belang dat daarin voldoende ruimte voor verschillende groepen gevraagd wordt.” Maar kunnen bewoners en ontwikkelaars zelf ook iets doen? De deelnemers vinden het vanzelfsprekend veel verschillende partijen en bewoners te betrekken bij gebiedsontwikkeling. Dat wordt als een voorwaarde voor het organiseren van inclusiviteit gezien. Meer concreet wordt het ontwikkelen van betaalbare woningen in coöperaties door de eindgebruikers als voorbeeld genoemd, net als buurtgerichte fondsen waarin bewoners in hun eigen woonomgeving kunnen investeren, bijvoorbeeld met behulp van blockchain. Bij AM wordt serieus nagedacht over andere vormen van eigenaarschap. “Het kan voor de betaalbaarheid van bewoners veel uitmaken als zij geen eigenaar hoeven zijn, maar alleen voor diensten betalen.” Dat geldt dan niet alleen voor energie, maar bijvoorbeeld ook voor de fysieke woonruimte. Daardoor zijn bewoners flexibeler en kunnen zij hun ruimte aanpassen aan hun behoefte of (tijdelijke) situatie. Zij worden dan niet direct gedwongen de woning of zelfs de stad te verlaten, maar kunnen daar juist deel van blijven uitmaken.

Geslaagde inclusieve plekken

De deelnemers aan de bijeenkomst noemen diverse locaties die zij als geslaagde inclusieve plekken beschouwen. Het zijn met name openbare ontmoetingsruimtes waar mensen met verschillende achtergronden samenkomen en die voor iedereen financieel toegankelijk zijn. Voorbeelden daarvan zijn cultureel centrum annex restaurant de Tolhuistuin in Amsterdam, de functie van huiskamer die restaurant Buurten in Utrecht-Oost heeft of de multiculturele mix op de West-Kruiskade in de binnenstad van Rotterdam. Ook de tram en het strand worden genoemd als ruimten waar iedereen gelijk is en zichzelf kan zijn.

AM bedankt de deelnemers voor ieder zijn of haar inbreng tijdens de workshop.

AM - Inspiring Space Ontwikkelaars van impact
Regulated by RICS
AM is onderdeel van Koninklijke BAM Groep NV © AM 2024
Website by Fundament All Media