Vijf topverhalen centraal in de eerste Battle
AM is een gebiedsontwikkelaar met een maatschappelijke betrokkenheid die aan de hand van vijf thema’s – Gedurfde duurzaamheid, Inclusieve stad, Healthy urban living & working, Stad- en gebiedmaker en Gelukkig leven - invulling geeft aan haar missie inspirerende en duurzame leefomgevingen te bedenken en realiseren.. Maar hoe zorg je ervoor dat deze actuele maatschappelijke opgaven het kloppend hart zijn van je projecten? AM organiseerde hiertoe onder meer de AM Battle om de projecten niet alleen vanuit het eigen perspectief, maar vooral ook met een kritische blik van buiten te laten battelen met elkaar. Vijf teams mochten hun projecten pitchen voor een jury van externe deskundigen. Na twee stemrondes kwam DeBuurt in Utrecht-Overvecht als winnaar naar voren.
De Battle is een van de ideeën die zijn ontstaan tijdens het bouwmeesterschap dat Hilde Blank sinds januari 2017 bekleedt. En nu, enkele weken voordat haar driejarige termijn op 31 december afloopt, leidt zij de finaleavond.
In oktober ging de oproep eruit om projecten in te dienen die vanuit de vijf maatschappelijke thema’s als het meest maatschappelijk omschreven zouden kunnen worden. Maar liefst tien teams schreven zich in. Een jury van interne deskundigen legde zich toe op de moeilijke maar dankbare taak het aantal inzendingen te halveren, zodat op de finaleavond vijf teams hun projecten konden pitchen voor drie externe deskundigen en de goed gevulde zaal. Zij kregen daarvoor exact zeven minuten de tijd.
De interne jury (Hilde Blank, directeur AM Concepts en Bouwmeester, Josje Hoekveld, Marktstrateeg en Michel Westbeek, directeur Communicatie) strooide met complimenten, maar wel in combinatie met duidelijke vraagtekens en kritische opmerkingen. Een kleine bloemlezing:
- Heeft dit project voldoende schaal en zodanige impact op haar omgeving dat écht van ‘stad- en gebiedmaker’ mag worden gesproken?
- In hoeverre kan AM vanuit haar rol als gebiedsontwikkelaar waarborgen dat de beloften van dit project na oplevering blijvend worden waargemaakt?
- Duurzaam is dit project zeker, maar is het door de bril van vandaag bekeken nog wel gedurfd?
- Dit project onderscheidt zich op het vlak van co-creatie niet van vele andere ontwikkelingen van AM. Hoe wordt het op dit punt wel een voorloper?
De vijf projecten die door mochten naar de finale waren:
- DeBuurt in Utrecht-Overvecht, ingezonden voor de thema’s Inclusieve stad en Gelukkig leven
- Landgoed Wickevoort in Cruquius (thema Stad- en gebiedmaker)
- Crossover in Amsterdam (alle thema’s)
- Schoemaker Plantage, Delft (thema Gedurfde duurzaamheid)
- De Zalmhaven, Rotterdam (thema Stad- en gebiedmaker)
Tijdens de Battle-avond werden de pitches beoordeeld door drie externe deskundigen: Wouter Jan Verheul, onder meer universitair docent aan de TU Delft; Geurt van Randeraat, eigenaar van Urban site development en Gido ten Dolle, Directeur Ruimte en Economie van de gemeente Delft.
‘Het zijn allemaal topverhalen’, was het unanieme oordeel aan het einde van de avond. ‘Het enthousiasme van alle teams werkt heel aanstekelijk.’ Met meteen de kanttekening: ‘De ambities liggen hoog, heel hoog. Wij zijn benieuwd of jullie dat weten waar te maken.’
Landgoed Wickevoort
Al bij de eerste presentatie werd duidelijk dat zeer veel tijd, energie en enthousiasme in de pitches was gestoken. Het team van project Landgoed Wickevoort trapte af. Het zette een videoproductie in die bij vlagen hilarisch was zonder een seconde te kort te doen aan de boodschap: het is het toonbeeld van hoe een woningproject oplossingen biedt voor verschillende maatschappelijke behoeften.
Een zorgterrein van liefst 57 hectare in Cruquius in de Haarlemmermeer wordt herontwikkeld tot een bijzonder woongebied met zorg-, sport-, gemeenschappelijke woon- en onderwijsvoorzieningen. De gebiedsontwikkeling vindt plaats in nauwe samenwerking tussen AM, woningstichting Eigen Haard en Stichting Epilepsie Instellingen Nederland (SEIN). Er komen circa 1000 woningen waarvan ruim 200 sociale huur.
Duurzaamheid speelt uiteraard een grote rol: de woningen kunnen een EPC van 0,0 realiseren.
De zorglocatie van SEIN wordt geïntegreerd in de opzet. Stadsboerderij Hoeve Wickevoort wordt het centrale ontmoetingspunt en verzorgt straks biologische landbouw en een Boerderijwinkel voor noodzakelijke dagelijkse boodschappen. De hoeve biedt tevens een veelzijdige en uitdagende dagbesteding aan bewoners en patiënten van de Cruquiushoeve. ‘Het wordt dé plek om buiten te zijn. Je woont op een landgoed met de boer als buurman’, aldus het team.
De jury bleek aangestoken door het enthousiasme van het team. De jury reageerde met de volgende vraag: Wouter Jan Verheul: ‘Inclusiviteit speelt een centrale rol in Wickevoort, waar zien we dit terug?
Gezien de diversiteit van het aangeboden woningprogramma is het project bestemd voor alle groepen mensen, waaronder mensen met een zorgvraag. Hen met elkaar verbinden is het belangrijkste doel.
Een andere opmerking van de jury was dat ‘wij tegenwoordig het liefst bij OV-knooppunten willen bouwen. Jullie ontwikkelen op een landgoed, volstrekt het tegenovergestelde. Zonder auto kun je hier niets als bewoner. Hoe rijmt dat met de duurzame ambities?
Uit het antwoord van het team bleek dat het delen van elektrische auto’s en fietsen centraal staat. Daarnaast wordt het gebied ontsloten door diverse langzame verkeersroutes. Bovendien worden toekomstige bewoners geselecteerd op hun motivatie op Wickevoort te komen wonen, bereid zijn om voor de buurt te zorgen en bijvoorbeeld een auto te delen.
Crossover
Vervolgens was het de beurt aan team Crossover, het kantoor- en woonproject op de Kop van de Zuidas in Amsterdam in de nabijheid van het nieuwe nhow hotel, Rai en het toekomstige kantoor van Suit Supply. Hier komt betaalbare woonruimte, waaronder 120 sociale woningen en 10 koopwoningen, in combinatie met kantoorruimte, maatschappelijke functies en horeca. ‘Ontmoeten’ staat centraal in het gebouw: co-living, co-working en co-creating. AM krijgt voor Crossover het BREEAM Outstanding label, het eerste voor een mixed-use gebouw én voor sociale huurwoningen in ons land.
De jury stond stil bij de geplande woonruimtes van 24 m2. De aanwezigheid van publieke ruimtes is dan essentieel. Bieden die een goed alternatief voor de hele kleine woonruimtes, vroeg Geurt van Randeraat zich af. Raymond Stijkel, vertelde dat er per verdieping een co-living ruimte komt. Ook zijn er gemeenschappelijke dakterrassen en faciliteiten als een wasserette voorzien. AM werkt in dit project samen met Woningbouwvereniging De Key, die veel ervaring met dergelijke concepten heeft.
Wat Crossover onderscheidend maakt, is de diversiteit aan functies inclusief maatschappelijke functies, zoals sQuare. sQuare is een platform voor afgestudeerde mbo’ers. Crossover wordt dè plek voor starters en scale-ups, meent het team. Bij de selectie van huurders van de kantoren wordt ook meegenomen in hoeverre zij belangstelling hebben met starters samen te werken.
Schoemaker Plantage
De laatste presentatie was die van de Schoemaker Plantage. Op de voormalige TNO-locatie tegenover de TU Delft verrijst een compleet nieuwe woonbuurt met 600 tot 800 woningen rondom een stadspark. ‘Parkstedelijk wonen in de duurzaamste buurt van Delft, op fietsafstand van de bruisende binnenstad.’
De invulling van het terrein wordt in overleg met de gebruikers bepaald. In ieder geval komen er veel bijzondere bomen om te accentueren dat het gebied ooit een plantage was. Er is een gevarieerd woningaanbod gepland. De woningen worden voorzien van een uitgebreid Nul op de Meter pakket, waaronder zonnepanelen een een warmtepomp. De kosten hiervan zijn al in de koopsom begrepen dus: ‘Een energierekening van nul euro tegen nul investeringskosten.’ Het project was zijn tijd ver vooruit. En blijft de lat hoog leggen. Inmiddels is er ook de innovatieve mobiliteitshub Hely op Schoemaker Plantage en is er een Tiny Forest. Dit is speciaal aangeplant om de biodiversiteit in Schoemaker Plantage te stimuleren en zorgt bovendien voor schonere lucht. Een project dat terecht met het thema Gedurfde duurzaamheid wordt geassocieerd.
DeBuurt
Vervolgens was het de beurt aan het team van DeBuurt. Dit is de nieuwe wijk die AM gaat inbreiden op het terrein in Utrecht-Overvecht waar ooit de Nederlandse Pakket Dienst NPD zijn loodsen had. Hier komen bijna 350 appartementen, verdeeld over drie gebouwen, met een groot deel sociale huur. De woningen zijn bij uitstek geschikt voor studenten, starters en senioren. Met woonwerkwoningen en woonzorgwoningen speelt AM in op de behoefte in de stad aan dergelijke woonconcepten.
Maar wat maakt dit project zo bijzonder dat de jury erkende dat het daadwerkelijk alle vijf kernthema’s van AM omarmt?
Het team noemde het meest onderscheidende dat er naast sociale woningbouw en het gevarieerde aanbod in het middensegment ruimte is voor Healthy urban living, ambachtelijk ondernemen en kunst & cultuur.
‘Overvecht heeft dringend een plek nodig voor mensen die iets willen beginnen’, zegt Hugo Nijhoff , ontwikkelingsmanager. ’Dat gaat hier gebeuren. Lokale ondernemers krijgen de hoofdrol.’ De plint van het project krijgt publieke en gemeenschappelijke functies. Bovendien komt er een Superplint – de hal waaromheen en waaroverheen de appartementen worden gesitueerd. Dit wordt de plek waar bewoners en buurtgenoten elkaar ontmoeten. Dit is de ruimte voor verblijven en ontmoeten met horeca en evenementen.
‘Als jullie dit van de grond krijgen, zullen heel veel gemeenten naar dit voorbeeld komen kijken over hoe je maatschappelijke functies een plek kunt geven’, was het eensluidend oordeel van de drie deskundigen over DeBuurt. ‘Over dit project wil je alles weten’, voegde Geurt van Randeraat toe.
De Zalmhaven
Bij de laatste pitch van de avond, die van De Zalmhaven in Rotterdam, kwam een heel ander aspect naar voren: hoe krijg je de buurtbewoners achter je plan?
De Zalmhaven is een statementproject van 485 woningen en een mix aan stedelijke functies.
De plannen van het project zijn ruim tien jaar oud. Dat nu daadwerkelijk met de bouw is begonnen is te danken aan de omslag die het AM-team heeft weten te realiseren in de houding van de buurt. Eerst vurig tegen – op z’n Rotterdams – maar stapje voor stapje is de weerstand doorbroken.
‘We hebben nu zelfs Oma Zalmhaven die iedere dag een foto op Instagram zet van de voortgang van de bouw.’
Het verzet in de buurt was omvangrijk. Begrijpelijk want het gaat om een project van drie gebouwen waarvan de Zalmhaven I, de hoogste, 215 meter wordt en twee andere gebouwen, De Zalmhaven II en III, elk 70 meter hoog. ‘We zijn al die tijd met elkaar in gesprek gebleven om te zien hoe we het beter konden doen. Dat was onze echte battle die we uiteindelijk hebben overwonnen’, lichtte ontwikkelingsmanager Michelle Corbeau toe.
Zo zijn dankzij inbreng van de tegenstanders de zichtlijnen verbeterd en komen de gebouwen verder van de omringende woningen af te staan. Ook verrijst de toren als het ware vanachter de beide lagere gebouwen zodat je niet vanaf de straat meteen 200 meter omhoog moet kijken. Daarmee is het kolossale karakter uit het ontwerp verdwenen. Ook is meer rekening gehouden met de inval van het zonlicht, komt er een grote binnentuin waar de hele buurt gebruik van kan maken en is er op verzoek van de buurtbewoners een doorgang gepland zodat ze sneller bij de Albert Heijn aan de andere kant kunnen komen. Dichte gevels aan de straatkant zijn taboe dus op straatniveau brandt er altijd licht.
‘Ben je een beetje van die mensen gaan houden?, was de vraag van Geurt van Randeraat. ‘We hebben lijnrecht tegenover elkaar gestaan maar de interactie werd steeds beter en leuker. Onze les is: blijf altijd praten. Ik merk ook dat ik bij nieuwe projecten eerder het gesprek met de buurt aan ga.’, aldus Michelle Corbeau.
Twee stemrondes
De presentaties overziend waren de drie externe deskundigen unaniem in hun oordeel: ‘Het zijn topverhalen.’
En ze waren ook redelijk unaniem in hun stemadvies. Zij vonden DeBuurt en Wickevoort de meeste elementen bevatten die terug te vinden zijn in de vijf kernwaarden van AM. ‘Wil je echt iets nieuws doen, dan moet je DeBuurt voor ogen houden’, zei Gido ten Dolle.
De keuze van de winnaar was uiteindelijk voorbehouden aan de zaal. Met hun telefoons konden de AM-medewerkers hun stem uitbrengen. Dat ging in twee rondes. De twee projecten met de meeste stemmen in de eerste ronde gingen door naar de tweede. De zaal bleek het advies van de jury te kunnen volgen.
Het werd een tweestrijd tussen DeBuurt en Wickevoort. Op het scherm waar het verloop van de stemming in de zaal was te volgen bleef de beker eerst hangen bij Wickevoort. Uiteindelijk ging het team van DeBuurt met de titel Meest Maatschappelijk Project van AM strijken. Hun beloning: een etentje in een van de pop-up restaurants die AM in haar projecten als placemakers heeft zitten.
Ronald Huikeshoven, directievoorzitter AM, rondde de avond af. ‘Als betrokken gebiedsontwikkelaar willen wij oplossingen bieden. Dat kan alleen als we verder gaan. Het vereist dat wij maatschappelijke uitdagingen tot de kern maken van ons ontwikkelingsproces. En dat iedereen bij AM zich deze manier van werken eigen maakt. Als ik zie met welke inzet en enthousiasme de teams hun projecten presenteerden, heeft deze avond bewezen dat we op de goede weg zijn.’