Innovatiedistricten als stedelijke aanjagers

Innovatiedistricten zijn stedelijke gebieden die wereldwijd sterk in opkomst zijn. Volgens Marcel en Edwin begrijpelijk, gezien de economische vraagstukken die er liggen. Waar gebiedsontwikkelingen bij gemeentes meestal voortkomen uit een ruimtelijk vraagstuk, ligt er bij innovatiedistricten juist een economisch vraagstuk aan ten grondslag, legt Edwin uit: “Hoe ontwikkel je als stad talent en hoe hou je dit vervolgens vast? Er is een war on talent. Young professionals zijn op zoek naar inspirerende en dynamische omgevingen om te wonen en te werken, waar ze zichzelf en hun carrière kunnen ontwikkelen. Dat vraagt een nieuwe manier van denken van de gemeenten, maar ook van de ontwikkelaar.”

Innovatiedistricten gaan verder dan traditionele mixed-use gebieden met woningen, kantoren, voorzieningen en openbare ruimte, vult Marcel aan. “Een innovatiedistrict is een ecosysteem: een netwerk van de juiste bedrijven, waarin start-ups, scale-ups, gevestigde ondernemingen en kennisinstellingen samenkomen en zich allen bezighouden met een specifiek thema. Het draait om het maken van verbindingen, een community die op een andere manier samenwerkt en kennis deelt. Zo ontstaat ruimte voor samenwerking, versnelling en innovatie. Hier zien we ook inspirerende, succesvolle voorbeelden van in het buitenland. Het Seaport district in Boston, het 22@-district in Barcelona en One-North in Singapore bijvoorbeeld.” Allemaal brengen deze innovatiedistricten bedrijven, universiteiten, onderzoekscentra en woongebieden samen waardoor levendige broedplaatsen voor innovatie ontstaan rondom thema’s als technologie, biotechnologie of creativiteit.

AM volgt en signaleert de mondiale trends en vertaalt die inzichten naar de lokale context. Marcel: “We zagen bijvoorbeeld dat in succesvolle innovatiedistricten zoals in Boston de nabijheid van onderwijs werkt als broedplaats en vestigingsplek voor startups. Die nabijheid zorgt voor een constante flow van nieuw talent om verder mee te groeien. Daarnaast trekken gebieden met veel startups in de VS ook veel investeerders met risicokapitaal aan. Dit heeft ons bij Innovatiekwartier Den Bosch (IKDB) geïnspireerd om de samenwerkingen met onderwijsinstellingen uit te breiden. De Jheronimus Academy of Data Science (JADS) is aangehaakt. Dit is een samenwerking tussen Universiteit van Tilburg en de Technische Universiteit Eindhoven. Daarnaast zijn ook hogescholen zoals Avans en de HAS en het mbo Koning Willem I College in het gebied te vinden.”

Dat gemeenschappelijke thema, of profiel waar de bedrijven en kennisinstellingen aan moeten voldoen, is cruciaal voor innovatie. Marcel: “Alleen daarmee kom je tot de juiste kruisbestuiving tussen bedrijven en kennisinstellingen. Zo focust Eindhoven zich op high tech, in Helmond heb je de automotive campus en in Delft ligt de focus op bio science. Dus we kijken naar de kracht en het DNA van een stad. In Den Bosch zitten al veel bedrijven die zich bezighouden met data science, het is dé datastad van het zuiden, tel daar de nabijheid van de JADS met de opleiding datascience bij op en het is duidelijk dat data een logisch profiel is om het Innovatie Kwartier Den Bosch (IKDB) mee te onderscheiden.” Edwin beaamt dat in elk innovatiedistrict maatwerk noodzakelijk is. “In Zwolle ontwikkelen we innovatiedistrict Wärtz, waar de creatieve maakindustrie centraal staat en kunst en techniek samenkomen. Door de samenwerking met Hogeschool ArteZ en de aanwezige bedrijven in die sector ligt ook daar een goede voedingsbodem.”

Maar met alleen een helder profiel ben je er niet. Marcel: “Het draait niet om de gebouwen, maar juist om het tot leven brengen van een ecosysteem en een community. Een gebied dat ontmoeting stimuleert, waar kennis gedeeld wordt, events plaatsvinden en waar het bruist door goede verbindingen tussen bedrijven, met de binnenstad en het openbaar vervoer.” Edwin legt uit dat in een innovatiedistrict het hele spectrum aan bedrijven nodig is: “Van start-ups, tot scale-ups en gevestigde bedrijven. De start-ups trekken jong talent aan. De sfeer in die bedrijven is levendig en minder corporate, ze schakelen snel, hebben nieuwe ideeën. De grotere bedrijven kunnen die kleinere bedrijven meenemen onder hun vleugels. Ze kunnen investeren in ideeën en faciliteiten zoals laboratoria ter beschikking stellen. Waardoor de start-ups de groei kunnen maken naar een scale-up.”

Om die juiste combinatie aan bedrijven, onderwijsinstellingen en doelgroepen aan te trekken blijft AM langer betrokken dan gebruikelijk in een gebiedsontwikkeling, legt Marcel uit: “Waar we normaal gesproken ontwikkelde mixed-use gebouwen verkopen aan beleggers of kopers, kiezen we er in het Innovatie Kwartier Den Bosch (IKDB) bewust voor om het eigendom zelf te behouden. Dat doen we samen met de gemeente ’s-Hertogenbosch en onze beleggende ontwikkelpartner Coebax. Zo kunnen we sturen op welke bedrijven zich er vestigen en houden we grip op het ecosysteem. Dit betekent ook dat we voor langdurige samenwerking en betrokkenheid gaan bij het ontwikkelen van het IKDB in een Publiek Private Samenwerking .”

Deze langdurige betrokkenheid om zo het innovatiedistrict tot bloei te laten komen, is een nieuwe manier van ontwikkelen voor AM. Edwin: “Deels hebben we die expertise zelf in huis, en deels moeten wij zelf ook innoveren. Dat betekent nieuwe kennis opdoen én actief expertise van buiten naar binnen halen. Weten we alles? Nee. Kunnen we het organiseren? Ja! We zijn als gebiedsontwikkelaars ervaren vernieuwers.” Marcel geeft voorbeelden van manieren waarop AM die nieuwe kennis opdoet: “Bij IKDB werken we met onze partner Coebax, die al veel ervaring heeft met het ontwikkelen van campussen, wat veel raakvlakken heeft met het ontwikkelen van innovatiedistricten. We laten ons zoals eerder gezegd inspireren door de mondiale innovatiedistricten en daarnaast zoeken we voor deze opgave de juiste mensen met specialistische kennis en netwerk op dit gebied.”

Ook de samenwerking met de gemeente heeft een andere vorm. Marcel: “We werken in Den Bosch met de gemeente samen via een Publiek-Private-Samenwerking. Voor die samenwerking richten we samen een bedrijf (CV/BV) op, met bestuur, aandeelhouders en een raad van toezicht.” Edwin: “Op die manier zijn we een gelijkwaardige partner naast de gemeente. We houden ons bezig met de openbare ruimten, maar moeten gezamenlijk ook de economische parameters in de gaten houden. Dat vraagt om intensieve afstemming en sensitiviteit.” Om zo ver te komen samen, is investeren in een goede relatie cruciaal, vervolgt Edwin. “Als je je ongeveer twintig jaar committeert aan een gebied, dan ga je ook met elkaar door crises heen en er spelen altijd onzekerheden. Je moet dus een stevig fundament leggen voor samenwerking, en zowel in Zwolle als Den Bosch is er bereidheid om dat te doen.” Dat AM zo lang betrokken blijft, draagt bij aan het vertrouwen. Edwin: “Het laat zien dat we niet gaan voor de quick win. We geloven in innovatiedistricten.”