Ze trad op 1 januari 2020 aan als nieuwe directeur AM Concepts en Bouwmeester AM: Caroline Bos. Ze volgde daarbij Hilde Blank op, die de gecombineerde functie van bouwmeester als eerste invulling gaf. Caroline combineert het werk bij AM met haar partnerschap en werk als Principal Urban Planner bij UN Studio, het internationaal opererende bureau dat zij met Ben van Berkel oprichtte.
Om te beginnen: is het toeval dat de directeuren van AM Concepts tot nu toe drie vrouwen zijn geweest [red. Mariet Schoenmakers, Hilde Blank, Caroline Bos]? Wat typeert deze vrouwen? En hebben jullie een voorbeeldrol voor de sector?
‘Toeval… drie vrouwen op een rij, die bovendien alle drie doorgewinterde samenwerkers zijn. Ik geloof dat dit precies aangeeft hoe AM in elkaar steekt: AM is een gebiedsontwikkelaar met een groot gevoel voor de samenleving. Wat speelt er? Wat hebben we allemaal nodig met elkaar? AM, als organisatie, kan de antwoorden geven op die vragen en doet er iets mee. Ook in hoe de projecten worden benaderd, merk ik hoe sociaal geëngageerd AM is. Er worden niet lukraak trends of niches uit de lucht geplukt. Alles wordt grondig onderzocht. Vervolgens worden de ontwikkelde concepten nader uitgewerkt, die ook goed bij het bedrijf zelf passen. En hierbij speelt het economisch model uiteraard ook een rol met daarbij een lange adem en een blik op de verre toekomst. AM loopt hierin echt voorop. Maar het kan altijd beter. We kunnen nog veel meer slagen slaan. Het gaat niet om beter, maar om divers. Omarm het anders-zijn van de ander, of het nu gaat om man/vrouw of andere identiteiten.’
In deze functie heb je een centrale rol in het aansturen van de conceptontwikkelingen binnen AM. En daarmee in het inspireren van collega’s en anderen. Dat vergt veel overleg, intern en extern. Hoe lastig is dat in deze tijd?
‘Natuurlijk is dit een vreemde tijd geweest voor ons allemaal. Ik heb het nog lang niet verwerkt. Er staan nog heel veel vragen open. De echte discussie moet eigenlijk nog op gang komen: hoe gaat gebiedsontwikkeling na Corona eruit zien? In de eerste weken las ik veel teksten die neerkwamen op: dit is een waarschuwing van Moeder Aarde, hier moeten we zeker iets mee. Het lijkt wel of dat gevoel weer wat is weggezakt. Onterecht, volgens mij. Terugkeren naar business as usual op het moment dat het vaccin er is: ik geloof daar niet in. We moeten dit momentum gebruiken om thema’s die er werkelijk toe doen op te pakken. Er moeten grote veranderingen komen. We waren al goed bezig op veel fronten, maar nu is de noodzaak er echt om hier van te leren. Er zullen grote veranderingen moeten komen. Ons vakgebied kan en moet daarin een leidende rol nemen.
Als het gaat om mijn persoonlijke beleving, zagen we over de hele linie dat iedereen keihard heeft doorgewerkt. Dat was mooi om mee te maken. Gelukkig had ik in de eerste maanden van dit jaar nog veel kennismakingen gedaan en zijn er ondanks de lockdowns toch goede banden ontstaan. Met digitale middelen slaagden we erin allerlei lagen van de AM met elkaar te laten brainstormen. Met de werkgroep conceptontwikkeling van het MT en het Lab van AM Concepts hebben we een jaar lang een studie gedaan naar nieuwe woonconcepten; ik heb daar ook mensen van drie teams van UNStudio bij betrokken: Urban, UNSx en Futures. We hebben eerst allerlei concepten – denk aan de Friends-woningen en de Stadsveteranen – in beeld gebracht en die vervolgens geconfronteerd met wereldwijde maatschappelijke ontwikkelingen. In een workshop met een dwarsdoorsnede van AM-medewerkers peilden we tenslotte: welke richtingen gaan we, als het aan ons ligt, nader onderzoeken?’
Ik beschouw het nadrukkelijk als mijn missie voor het Bouwmeesterschap bij AM: innovaties aanzwengelen en onderzoeken welke bijdragen we als gebiedsontwikkelaar kunnen leveren aan de maatschappij van morgen. AM kan daarin een leidende rol hebben.
Welke betekenis heeft het begrip ‘inspiratie’ in algemene zin voor jou?
‘Het heeft voor mij met de zintuigen te maken. Bij inspiratie denk je snel aan kunst; een mooi gedicht, een boek, een schilderij, muziek. Maar ook ruimtelijke omgevingen kunnen allerlei positieve gevoelens teweegbrengen, van een beetje opbeurend tot en met intense beleving. In Nederland zijn we van oudsher gewend om de gebouwde omgeving vooral erg functioneel in te richten maar deze moet ook inspireren. Dat is een van de belangrijke doelen van AM. De zintuigen werken hier sterk aan mee. Iedereen die wel eens in India is geweest zal zich de geur herinneren van de steden daar; en hoe die geur onderdeel is van het stedelijk leven en hoe jij daar op reageert. Wat we ruiken en horen, de lucht die we inademen en voelen – dat bepaalt allemaal mee of een omgeving ons kan inspireren. Daarmee raken we ook aan de sociale, duurzame, gezondheidsbrengende kant van gebiedsontwikkeling: de “zachte” waarden. Gelukkig worden die de laatste tijd op een steeds hoger plan gezet.’
Steden dreigen in toenemende mate onbereikbaar te worden voor gewone mensen. Welke concepten kunnen eraan bijdragen dat deze trend wordt doorbroken?
‘Superlastig, dit. Steden brengen de voordelen naar mensen van toegang tot werk, opleiding, gezondheidszorg, sociaal contact. Maar raakt er ook maar iets uit balans dan krijg je vereenzaming, slechte gezondheid op fysiek en mentaal vlak, sociale problemen. Een nieuwe woningtypologie kan dat niet zomaar doorbreken. Daarom is het zo goed dat AM benadrukt dat het ons gaat om gebiedsontwikkeling. De inclusieve stad is niet voor niets een van de kernthema’s. AM wil steden en wijken maken die actief bijdragen aan het welzijn van iedereen. Daarbij kunnen we ook wel wat leren van wat er al op andere plekken in de wereld gebeurt. Trends die we zien op het gebied van bijvoorbeeld het wonen als een service kunnen bijdragen aan het betaalbaar maken van wonen voor groepen die niet specifiek uit zijn op eigen woningbezit. Wat wil je als bewoner? Als je echt kiest voor je gezondheid, voor het misschien samen met buurtbewoners opwekken van jullie eigen energie, je waterhuishouding zelf managen, misschien wel zelf voedsel produceren, en eigenlijk alles wat je verder maar gebruikt kunnen aansluiten en beheren op jouw eigen levens-platform, is jou dat misschien veel meer waard dan je huis als verdienmodel.’
AM werkt sinds een aantal jaren met een aantal kernthema’s, hoe kijk je daar tegen aan vanuit jouw rol?
‘Ik vind het sterk dat AM deze echt vormgeeft in de praktijk. Practice what you preach is het devies waar Ronald Huikeshoven ons regelmatig aan herinnert. De thema’s hebben onderling veel raakvlakken. Circulariteit, bijvoorbeeld, raakt aan gezondheid en duurzaamheid. Laatst heb ik op de bouwplaats zelf mogen waarnemen hoe circulariteit vorm krijgt bij het Bajeskwartier in Amsterdam: indrukwekkend! Mijn wens is om de komende tijd het onderwerp biodiversiteit verder op soortgelijke wijze verdere invulling te geven in de praktijk. Het ecosysteem van de aarde is er ‘volgens mij niet voor bedoeld om zoveel mogelijk door de mens geëxploiteerd te worden. Uiteindelijk is dat ook voor ons zelf funest. Hoe zou een gebouwde omgeving eruit komen te zien wanneer we het omdraaien en een systeem maken waarin de mens óók een plek kan hebben? Met de landschapsarchitecten van LOLA verricht het Lab daar nu een studie naar. En ook daarvoor geldt: laat het in de praktijk zien.